Ανεξάρτητο Παιχνίδι

Όταν το παιδί σας είναι τόσο απορροφημένο στο παιχνίδι σε σημείο που δε βλέπει κανέναν άλλον, τότε βιώνετε το μοναχικό ή ανεξάρτητο στάδιο, το οποίο συνήθως εμφανίζεται γύρω στην ηλικία των δύο-τριών ετών. Αυτός ο τύπος παιχνιδιού ποικίλλει σημαντικά ανάλογα με το παιδί. Μπορεί για παράδειγμα, να δείτε το παιδί σας να κάθεται ήσυχο με ένα βιβλίο ή να παίζει με το αγαπημένο του λούτρινο ζωάκι. Το μοναχικό ή ανεξάρτητο παιχνίδι διδάσκει στα παιδιά πώς να διασκεδάσουν και να είναι αυτάρκεις (συν του ότι σας δίνει μια πολύτιμη στιγμή για τον εαυτό σας).

Ένα από τα σημαντικά σημάδια ψυχικής ωριμότητας για ένα παιδί είναι η ικανότητα να αποχωρίζεται τη μητέρα του και να μπορεί να παίζει και μόνο του. Με τον τρόπο αυτό, το παιδί δεν θα απελπίζεται με την απουσία της μητέρας του. Η ικανότητα αυτή έχει τις ρίζες της στην ‘καλή’ μητρική φροντίδα τα πρώτα χρόνια της ζωής ενός παιδιού. το βρέφος από πολύ νωρίς, μέσα από το παιχνίδι, αρχίζει την επικοινωνία με τη μητέρα του και προσπαθεί να καταλάβει τον κόσμο γύρω του. Για παράδειγμα, ένα βρέφος στους τρεις μήνες ζωής παίρνει στο χέρι του κάποιο παιχνίδι ή ένα κομμάτι ύφασμα και το φέρνει κοντά του κοιτάζοντάς το ή βάζοντάς του στο στόμα, και αυτό είναι το πρώτο βήμα αναφέρει η ψυχοθεραπεύτρια Miller, 1992.

Πώς αναπτύσσεται αυτή η ικανότητα.

Η μητέρα που είναι συναισθηματικά διαθέσιμη στο μωρό της το κατανοεί και ανταποκρίνεται αρχικά στις σωματικές του ανάγκες (τροφή. ζεστασιά, καθαριότητα, αγκαλιά) και σιγά-σιγά και στις ψυχικές του ανάγκες (αγάπη, θαυμασμό, τρυφερότητα). Τότε είναι <<αρκετά καλή μητέρα>> (good-enough mother) όπως την ονομάζει ο Άγγλος ψυχαναλυτής παιδιών Winicott (1971), ώστε με τη σταθερότητά της δημιουργεί εμπιστοσύνη και ασφάλεια στο βρέφος της. Ανταποκρίνεται στη χαρά αλλά και στους φόβους του και δίνει το κατάλληλο νόημα σε αυτά που νιώθει το βρέφος, Του δίνει την αίσθηση ότι κάποιος το καταλαβαίνει βαθιά και βάζει σε λόγια τις ανάγκες του. Για παράδειγμα, η μητέρα καταλαβαίνει πότε το μωρό κλαίει από πείνα και του λέει: <<πεινάς ε;>> και του δίνει γάλα. Ή καταλαβαίνει πότε θέλει αγκαλιά, και το νανουρίζει. Σιγά-σιγά μαθαίνει και αυτό να καταλαβαίνει τι του συμβαίνει, Έτσι αναπτύσσει μια εμπιστοσύνη για τον εαυτό του και για τον κόσμο που είναι η βάση για να μπορεί να αποχωρίζεται τη μητέρα του και να γίνει ανεξάρτητο. Τότε θα μπορεί να παίζει και μόνο του.

Γιατί είναι σημαντικό το παιδί να μπορεί να παίζει μόνο του.

• Όταν μπορεί να παίζει μόνο του αναπτύσσει μια δυνατή αίσθηση ανεξαρτησίας. Η ανεξαρτησία θα το βοηθήσει να αισθάνεται άνετα και να τα βγάζει πέρα σε οποιαδήποτε κοινωνική κατάσταση, π.χ. μπορεί το πρωί να παίζει μόνο του, το απόγευμα στον παιδότοπο με τα άλλα παιδιά και το βράδυ να κοιμηθεί στο σπίτι ενός φίλου του.

• Αναπτύσσει την ικανότητα να συγκεντρώνει την προσοχή του, να βρίσκει λύσεις στο παιχνίδι που έχει επιλέξει και να καλλιεργεί τη φαντασία του και τη δημιουργικότητά του.

• Όταν μπορεί να παίζει μόνο του αναπτύσσει μια δυνατή αίσθηση ανεξαρτησίας. Καθώς το παιδί μεγαλώνει, καταλαβαίνει ότι δεν μπορεί να έχει ένα ενήλικα δίπλα του, κάθε στιγμή για να ικανοποιεί τις ανάγκες του. Αυτό θα το βοηθήσει να παίρνει χαρά και ευχαρίστηση και μόνο του μέσα από το παιχνίδι.

• Σιγά-σιγά αναπτύσσει περισσότερη σιγουριά και ασφάλεια για τον εαυτό του όσο περισσότερο τα καταφέρνει μόνο του.

• Μέσα από το παιχνίδι, επεξεργάζεται τα συναισθήματά του, όπως την αγάπη, τη ζήλια, τον ανταγωνισμό, τον θυμό αλλά και τους φόβους του.

• Προετοιμάζεται για καλύτερη προσαρμογή στο σχολείο. Όταν οι γονείς θα το αφήνουν στο σχολείο, το παιδί δε θα το νιώθει σα εγκατάλειψη αλλά σαν καινούργια περιπέτεια. Μέσα στην τάξη θα μπορεί να συγκεντρωθεί στο μάθημα και δεν θα χρειάζεται να πειράζει τους συμμαθητές του, για να μη νιώθει μόνο του.

  Μπελίνα Λούβρου MBACP

  Reg. Psychologist- Child & Adolescent Psychotherapist MBACP

  Play Therapy, Counselling & Parenting Support

Σχέση Πατέρα-Παιδιού. Η Δημιουργία Μιας Θετικής Σχέσης.

Σύμφωνα με τον κοινωνιολόγο Lewis Yablonsky, ο τύπος του πατέρα που θα γίνει κάποιος άντρας συνήθως εξαρτάται από κάποιους ή όλους τους  παρακάτω παράγοντες: τον ενθουσιασμό του που θα γίνει πατέρας, τη συμπεριφορά του δικού του πατέρα, από το πώς προβάλλεται  ο ρόλος του πατέρα στα Μ.Μ.Ε. , το επάγγελμά του, την ιδιοσυγκρασία του, τον τρόπο που τα μέλη της οικογένειας συσχετίζονται μεταξύ τους  και τον αριθμό των παιδιών που έχει. Κάποιοι άντρες θα εκφράσουν τα συναισθήματά τους πιο εύκολα, ενώ άλλοι μπορεί να είναι πιο συγκρατημένοι; άλλοι τους αρέσει να περνούν χρόνο και να παίζουν με τα παιδιά τους ενώ άλλοι αρχίζουν να συμμετέχουν πιο ενεργά στη ζωή των παιδιών τους όταν είναι σε μεγαλύτερη ηλικία. Οι πατεράδες δε χρειάζεται να προσπαθήσουν να ταιριάξουν σε ένα συγκεκριμένο στερεότυπο. Δεν υπάρχει κάποιος μητρικός ή πατρικός τύπος, ανεξαρτήτως του πόσο ιδανικό παρουσιάζεται, που να είναι σωστός για όλους.

Ανεξαρτήτως του προσωπικού τους στυλ, οι περισσότεροι πατεράδες θέλουν να έχουν μια θετική και ικανοποιητική σχέση με τα παιδιά  τους. Μπορεί να δυσκολεύονται να εκφράσουν λεκτικά τα συναισθήματά τους, οι περισσότεροι όμως πατεράδες γνωρίζουν το πόσο σημαντικό ρόλο παίζουν για τα παιδιά τους. Σύμφωνα με τον ψυχοθεραπευτή Will Schutz , μία καλή σχέση βασίζεται σε τρία στοιχεία: στην συμμετοχή, στο σεβασμό και την επιρροή, και στην στοργή/αγάπη.

Αν και καμιά φορά οι πατεράδες δυσκολεύονται να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, οι περισσότεροι νοιάζονται για τα παιδιά και τις οικογένειές τους.

 Συμμετοχή: Η βάση μίας σχέσης

Το πρώτο βήμα για τη δημιουργία μίας θετικής σχέσης είναι να νιώσουν και τα δύο άτομα (στην προκειμένη περίπτωση πατέρας-παιδί) ότι ο άλλος ενδιαφέρεται για εμένα και θέλει να είναι μαζί μου. Πολύ πατεράδες προετοιμάζονται για αυτή  τη σχέση πριν ακόμα γεννηθεί το παιδί. Για παράδειγμα ο πατέρας που προσπαθεί να συμμετέχει στη εγκυμοσύνη της μητέρας  πηγαίνοντας στα ραντεβού με το γιατρό,  ή διαβάζοντας για την εγκυμοσύνη και τη γέννα,  ή κάνοντας προετοιμασίες για τον ερχομό του μωρού κτλ. Όταν έρθει το μωρό με άπειρους μικρούς τρόπος ένας πατέρας  μπορεί να δείξει τη συμμετοχή του για παράδειγμα, ο πατέρας που θέλει να κρατήσει το μωρό, να παίξει μαζί του, να του μιλήσει, να το φροντίσει κτλ.

 Με αυτό τον τρόπο ο πατέρας στέλνει ένα σαφές μήνυμα στο παιδί που δείχνει ενσυναίσθηση:

«Θέλω να είμαι ο πατέρας σου. Ενδιαφέρομαι για σένα. Θέλω να περνώ χρόνο μαζί σου και μου είναι ευχάριστο. Εσύ και εγώ έχουμε μία σχέση, η οποία είναι σημαντική για εμένα».

Κάθε παιδί θέλει να βιώσει αυτού του είδους τη σχέση με τη μητέρα του ή τον πατέρα του, χωρίς αυτή το παιδί νιώθει μόνο του και βιώνει την απόρριψη.

Πώς μπορούν οι πατεράδες να συμμετέχουν πιο πολύ στη ζωή των παιδιών τους?

Αρχικά μπορούν να δώσουν την αποκλειστική προσοχή τους σε κάθε ένα παιδί τους όσο πιο συχνά γίνεται. Όταν περνάνε χρόνο με το παιδί τους να φροντίσουν να τους δίνουν την απόλυτη προσοχή τους, χωρίς να υπάρχουν αντιπερισπασμοί για παράδειγμα, να υπάρχει το κινητό τηλέφωνο κοντά ή να διακόπτεται ο χρόνος που περνάνε με το παιδί τους. Ως αποτέλεσμα το παιδί θα νιώσει ότι πατέρας του δίνει την αποκλειστική προσοχή του.

Δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος για να το πετύχει αυτό. Ο πατέρας και το παιδί μπορεί να παίξουν μαζί, να μιλήσουν, να διαβάσουν, να περάσουν χρόνο κάνοντας μια δραστηριότητα μαζί. Το πιο σημαντικό είναι να περάσουν ποιοτικό χρόνο μαζί, οι δύο τους, χωρίς αντιπερισπασμούς. Αυτό  το είδος αποκλειστική προσοχής δημιουργεί το αίσθημα ότι ο καθένας είναι σημαντικός για τον άλλον.

Επίσης ο πατέρας μπορεί να δώσει και μια εικόνα στο παιδί για το πώς είναι η δουλεία του. Τα παιδιά ενδιαφέρονται για το πώς είναι η ζωή έξω από το σπίτι και για το τι κάνουν οι γονείς τους στη δουλεία τους.  Για  παράδειγμα μπορεί ο πατέρας να μιλήσει στο παιδί για τη δουλεία του, για το τι κάνει, ή να πάρει το παιδί στο χώρο εργασίας του αν είναι εφικτό.

Σεβασμός και Επιρροή: Η Δημιουργία της Σχέσης

Όταν η συμμετοχή έχει εγκατασταθεί σε μία σχέση τότε το επόμενο βήμα είναι η επιρροή. Κάθε άτομο θέλει να νιώσει ότι αυτό που λέει ή θέλει είναι σημαντικό για το άλλο άτομο. Ο καθένας θέλει να νιώσει ότι η γνώμη του ακούγεται και ότι συμπεριλαμβάνεται στις αποφάσεις.  Έτσι νιώθει ότι το άλλο άτομο το σέβεται και ενισχύεται η αυτοεκτίμησή του.

Η επιρροή και ο σεβασμός είναι ένα σημαντικό στοιχείο στη σχέση γονέων-παιδιού. Οι γονείς θέλουν  τα παιδιά τους να τους ακούν . Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες οι γονείς πρέπει  να είναι αυστηροί, να θέσουν τα όριά τους και να ελέγξουν τη συμπεριφορά των παιδιών τους ειδικά όταν πρόκειται για την ασφάλειά των παιδιών. Όμως υπάρχουν και φορές που θα ενδώσουν στις επιθυμίες των παιδιών τους.  Όταν οι γονείς δείχνουν ότι σέβονται τις επιθυμίες των παιδιών τους αλλά ταυτόχρονα θέτουν και διατηρούν λογικά όρια, στέλνουν άλλο ένα σαφές μήνυμα που δείχνει ενσυνάισθηση:

«Νοιάζομαι αρκετά για εσένα ώστε να σου παρέχω  την καθοδήγηση που πρέπει να έχεις για να μεγαλώσεις και να εξελιχθείς σε ένα χαρούμενο και υπεύθυνο άτομο.  Θα σε φροντίσω και θα σε προστατεύσω αλλά όμως ενδιαφέρομαι και για το τι θεωρείς εσύ ότι είναι σημαντικό για σένα. Θα σε αφήσω σταδιακά να παίρνεις περισσότερες αποφάσεις προκειμένου να εξελιχθείς σε ένα υπεύθυνο ενήλικα που θα μπορεί να πάρει μόνος του τις αποφάσεις για τη ζωή του. Σε σέβομαι και ξέρω ότι με σέβεσαι και εσύ».

Τα παιδιά θέλουν οι γονείς τους να είναι δυνατοί. Θέλουν να νιώθουν ότι οι γονείς τους μπορεί να τα προστατέψουν όταν χρειάζεται αλλά δε θέλουν να νιώσουν ότι καταπιέζονται από την υπερ-προστατευτικότητα των γονιών τους.  Χρειάζεται να υπάρχει μια ισορροπία.

Πώς μπορούν οι πατεράδες να δημιουργήσουν μια αίσθηση σεβασμού και επιρροής?

Τα παιδιά θαυμάζουν αλλά και φοβούνται  τον πατέρας τους. Από τη μία μεριά θέλουν το πατέρα τους να είναι δυνατός και δυναμικός, γεμάτος αυτοπεποίθηση και αποφασιστικότητα αλλά μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να τον φοβούνται κιόλας.  Το να βρει ο πατέρας μία ισορροπία μεταξύ υπεροχής και ανεκτικότητας μπορεί να είναι δύσκολο κάποιες φορές. Πώς μπορούν επομένως να το επιτύχουν? Αρχικά πρέπει να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν λογικά όρια για τα παιδιά τους. Τα παιδιά σέβονται τους γονείς που παρέχουν σταθερά αλλά και ήπια όρια και καθοδήγηση. Τα παιδιά όμως επωφελούνται και από γονείς που σταδιακά τους επιτρέπουν να πάρουν τις δικές τους αποφάσεις.

Οι πατεράδες μπορεί να ανταποκρίνονται στα ενδιαφέροντα των παιδιών τους. Εκτός όμως από το να λένε στα παιδιά τους συνέχεια τι να κάνουν, μπορούν να ακούν και να ανταποκρίνονται στις επιθυμίες και τις προτιμήσεις των παιδιών τους όταν αυτό είναι εφικτό. Για παράδειγμα ο πατέρας μπορεί να ρωτήσει το παιδί τι θα ήθελαν κάνουν μαζί ή τι ταινία θα ήθελαν να δουν. Υπάρχουν περιπτώσεις ωστόσο που τα παιδιά δεν έχουν επιλογή και οι γονείς πρέπει να έχουν τον τελευταίο λόγο. Ο στόχος είναι να επιτευχθεί μία ισορροπία.

Στοργή/αγάπη: Η εμβάθυνση της σχέσης

Όταν  τα άτομα νιώθουν ότι τα σέβονται και  τα αποδέχονται μέσα σε μία σχέση τότε αναπτύσσονται συναισθήματα αμοιβαίας αγάπης. Γονείς που ποτέ δεν εμπλέκονται στη ζωή των παιδιών τουσ και είναι ή πολύ ανεκτικοί ή πολύ αυστηροί δε θα μπορούν να έρθουν τόσο κοντά με τα παιδιά τους. Πατεράδες που θέλουν να πειθαρχούν συνεχώς, χωρίς να δείχνουν καθόλου τρυφερότητα μπορεί να δημιουργήσουν μια απόσταση από τα παιδιά τους.

Εκφράζοντας στοργή και αγάπη με λόγια και πράξεις, οι γονείς στέλνουν άλλο ένα σαφές μήνυμα με ενσυνάισθηση στα παιδιά τους:

«Θέλω να είμαι κοντά σου; Σε αγαπώ. Είσαι σημαντικός για μένα και είμαι πρόθυμος να μοιραστώ κομμάτι του εαυτού μου μαζί σου για να με γνωρίσεις καλύτερα. Μου δίνεις χαρά».

Στις πιο κοντινές μας σχέσεις αναζητούμε αυτή τη στοργή. Το να μιλάμε για τα συναισθήματά μας παραδοσιακά είναι πιο εύκολο για τη γυναίκα σε σχέση με τον άντρα. Ωστόσο και οι άντρες αρχίζουν να αναγνωρίζουν  το πόσο σημαντική είναι η εκδήλωση στοργής και είναι πιο πρόθυμοι να εκφράσουν την πιο ευαίσθητη πλευρά του εαυτού τους.

Πώς μπορούν οι πατεράδες να δείξουν στοργή/αγάπη?

Υπάρχουν πολύ τρόποι που μπορούν οι πατεράδες να δείξουν στοργή στα παιδιά τους. Κάποιοι νιώθουν άνετα με το να μιλάνε στα παιδιά τους. Άλλοι αφήνουν τις πράξεις τους να αποκαλύψουν τα συναισθήματά τους.  Κάποιες εκδηλώσεις αγάπης όπως η αγκαλιά είναι πιο προφανής ενώ άλλες όχι και τόσο. Υπάρχει όμως και κίνδυνος με το να αφήνεις  τις πράξεις να μιλάνε για εσένα: πιο ήπιες μορφές εκδήλωσης αγάπης μπορούμε εύκολα να τις παραβλέψουμε ή να τις παρερμηνεύσουμε. Οι λέξεις μπορεί να ενισχύσουν αυτό που κάνουμε  με τις πράξεις και να είναι επομένως περισσότερος αντιληπτές από τους άλλους. Τα παιδιά καμιά φορά χρειάζονται να ακούσουν τον πατέρα να τους λέει « σε αγαπώ» προκειμένου να εκτιμήσουν πλήρως τι κάνει για αυτά.  Από την άλλη μεριά, λόγια που δεν ακολουθούνται και με πράξεις μπορεί στο τέλος να χάνουν την αξία τους και να μοιάζουν ψεύτικα. Ο κάθε πατέρας αναπτύσσει τον δικό του τρόπο να δείχνει στοργή και αγάπη μέσα στην οικογένειά του.

Λίγα γεγονότα θα αλλάξουν τη ζωή ενός άντρα τόσο  όσο το να γίνει πατέρας. Το να είσαι πατέρας μπορεί να είναι  τρομακτικό και  αγχωτικό ταυτόχρονα. Για κάποιους πατεράδες τίποτα δεν τους θυμώνει περισσότερο από ένα παιδί που είναι πεισματάρικο και δεν ακούει.  Αλλά και το αντίθετο μπορεί να είναι αλήθεια. Δηλαδή τίποτα δεν μπορεί να δίνει μεγαλύτερη ευχαρίστηση σε ένα πατέρα από το να βλέπει το παιδί του να μεγαλώνει, να είναι υγιές και να εξελίσσεται σε ένα σωστό ενήλικα.  Ανεξαρτήτως της μάσκας που μπορεί να φοράνε καμιά φορά για παράδειγμα του σκληρού πατέρα,  οι περισσότεροι πατεράδες ενδιαφέρονται για τα παιδιά τους και τρέφουν βαθιά συναισθήματα για αυτά.

Belina Louvrou

Psychologist- Registered Child & Adolescent Psychotherapist MBACP

Play Therapy & Parenting Support